Com26 Midterm Questions [ingon ka, Sir, sayon...]

I. Pag-umol og baruganan

1. Unsay imong paboritong landmark sa Sugbo? Ngano man?
   
   Ang akong paboritong landmark sa Sugbo kay ang Lapu-Lapu Shrine. Ako ni siyang paborito kay kini ang bungdo sa pinaka-una na tawo na nakipagbisog laban sa mga Espanyol na gustong mu-angkon sa yuta na dili ilaha.
   
   
2. Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-absuwelto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.
   
   
   Sa akong panan-aw, ang iyang mga fans kay magmalipayon og na-ay posibilidad na ila na sab siyang padaganon para sa la-in pang posisyon sa gobyerno.
   
   
   
3. Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.
   
   Kung ma-kinbikto si Estrada, pahawa-on siya gikan sa Pilipinas og pa-adtoon sa ubang lugar. Apan na-a pa sab posiblidad na mag-people power ang mga masa.
   
   
4. Palihug basaha ang atong nasudnong awit, Lupang Hinirang. Haom pa ba ni sa atong panahon karon? Ngano man? O nganong dili?
   
   Para nako, dili na haom ang atong nasudnong awit sa panahon karon. Wala nay kamatuoran ang linya nga "... sa manlulupig, di ka pagsisiil..." kay karon, bisag wala nay mga langyaw nga ganahan mu-angkon sa atong yuta, ang mga serbisyo sa atong pinakamaayo nga mga trabahante gihatag gihapon sa mga tawo sa gawas ug nahimo na sad ta'g ulipon sa kultura nila. Wala na sad kaayo gihatagan og importansya ang atong bandera, kay ang nasudnong awit di na gani mahinumduman, butangan pa'g "simbako" sa katapusan pagkahuman sa linya na "ang mamatay nang dahil sa 'yo".
   
   
5. Uyon ka ba sa paghimong nasudnong bayani ni Ninoy Aquino? Ngano man?
   
   Niadtong panahon sa Martial Law, dili lang si Ninoy Aquino ang nakipagbisog laban sa pag-abuso sa gobyerno ni Marcos. Daghang mga tawo ang ni barog para sa kaluwasan nila gikan sa dili-makatarunganon na mga balaod. Masdaghan lang siyang exposure kay tungod apil siya sa pampolitika. Pero ang kadto diay na mga tawo na nangamatay sa tungang gabii sa usa ka sikreto nga lugar pagkahuman silang gi-torture sa mga militar ni Marcos tungod lang sa ilang baruganan? Gihimo ba silang nasudnong bayani? Gipakita ba ang ilang kinabuhi sa TV ug gihatagan og importansya? Unsa man ang nabuhat ni Ninoy na wala nabuhat nila, ang pag-apil sa politika? Dili ko mu-uyon sa paghimong nasudnong bayani si Ninoy Aquino.
   

II. Pagsumpay ug Pagmugna: Palihug paghimo og 10 ka sentences ginamit ang 10 sa mosunod nga mga pulong:

1. Kabilin ni lolo
2. Kampanaryo sa Boljoon
3. Bantayan sa Hari sa Mandaue
4. Gubat sa Tres de Abril
5. Pasayawa Ko, 'Day
6. Sakay ta sa Ceres
7. Pangandoy sa mas sanag nga ugma
8. Chicharon sa Carcar
9. Katugnaw sa Kantipla
10. Ungo sa Naga
11. Banay ni Mayor Andal
12. Kabayo ni Amorsola
13. Pagbalik ni Diego Salvador
14. Salingsing sa kasakit
15. Bakho sa kasingkasing
16. Bulawan sa lapok
17. Si Ponso, ang taxi driver
18. Inasal sa Talisay
19. Suruy-suroy sa Colon
20. Manok ni San Pedro
21. Martial law ni Marcos
22. Natunok sa kagingking
23. Bisag saging basta loving
24. Puyra gaba
25. Simbako

Sa akong SUROY-SUROY SA COLON, nakabati ko og kagutom. Ganahan unta ko muka-on og INASAL SA TALISAY, apan gabi-i naman, og layo pa jud ang Talisay, di ngadto nalang ko sa Colon. Nangita ko og kan-anan, pero hapit tanan sa mga tindahan sirado naman nga mura na hinuon ko'g nangita og BULAWAN SA LAPOK. PUYRA GABA, gutom na man kaayo ko! Nangadye ko sa langit na hatagan ko og maka-on, BISAG SAGING BASTA LOVING sa akong koto-koto. Nanghangyo nalang gud ko sa Ginoo na bisag ang MANOK NI SAN PEDRO na lang ang iyang ihatag, di gyud ko mureklamo. Niabot nalang ko sa Labangon, wala gihapon koy nakit-ang tindahan ug hapit na gyud ko nakapangita og GUBAT SA TRES DE ABRIL. Unya, pag-abot nako sa Katipunan, na-a man koy nakit-an na buang na pareho kaayo'g nawong sa higala nako sauna nga SI PONSO, ANG TAXI DRIVER. Nahinumduman na hinuon nako ang gabi-i nga kanus-a gipatay siya og gika-on ang iyang mga tinae sa usa ka UNGO SA NAGA sa among bakasyon didto. Nawagtang nalang hinuon akong kagutom, ug ni-uli na lang ko para mupuyo sa akong PANGANDOY SA MAS SANAG NGA UGMA.

III. Pagsabot ug Pagpasabot: Isuwat ang imong paboritong Iningles o Tinagalog nga kanta. Dayon hubara sa Binisaya. Ipasabot ang kahulogan sa kanta. Ug nganong nahimo ni nimong paborito?

Ang kanta nagpasabot na kita na mga tawhanon wala'y unsa, apan gihigugma gihapon ta sa Ginoo bisan pa sa atong kagamay ug sa atong pagkamasalaypon na mga kasingkasing.

Nahimo ni nakong paborito kay usahay, sa mga panahon na musulpot ang akong inferiority complex o kung ako magu-ol, dili ko makahuna-huna nga ana-a pay naghigugma kanako. Pero ang kini nga kanta magpahinumdom nako nga ana-a pa ang Ginoo nga gabantay ug gahigugma sa ako.

IV. Madyik: Kon hatagan ka og usa (1) lang ka gahom, unsay imong pilion ug unsay imong buhaton aron pagsulbad sa mosunod:

1. Kakabos sa mga Pilipinhon
2. Pagkabungkag sa mga pamilya
3. Terorismo
4. Aborsiyon
5. Kahakog
   
   Kung na-a ko og usa ka gahom, pilion nako ang mind-control. Pero dili sad nako gamiton ang akong gahom para hasta ang pag-ginhawa sa tawo akong i-control. Gamiton lang nako para mu-insert og mga ideas sa pipila ka mga tawo para ma-sulbad na ang mga problema.
   Akong i-butang sa huna-huna sa Presidente sa Amerika na iya nang pasaylu-on ang utang nato sa ilang gobyerno para ang kwarta sa atong gobyerno ma-adto sa mga Pilipino. Ibutang sad nako sa huna-huna sa mga taga-politika na dili na mangurakot para ang atong economiya mu-lambo og hinay-hinay na nga mawagtang ang pagkakabos sa mga Pilipinhon.
   Ako sab ipabutang sa Presidente ngadto sa iyang Konstitusyon na dili na pwede mag-divorce ang mga magti-ayon. Kung magbuwag man gani tungod sa pag-abuso sa usa, silang duha dili na pwede magminyo og usab, para sab mawagtang ang trend sa pag-ilis-ilis ug asawa.
   Para mawagtang ang terorismo, akong ibutang sa huna-huna sa tanang tawo sa kalibutan na pang gub-on nila ang tanang mga hinagiban ug kuhaon nako ang abilidad ug kaalam sa mga tawo sa paghimo niini.
   Sa aborsyon, ipahimo nako'g iligal ang pagpa-abort og kung kinsay madakpan nga nag-abort og nagpa-abort kay tagaan og death sentence kay ang abortion pinaagi man na og pagpatay sa usa ka inosente na bata.
   Akong ipa-mugna sa mga tawo sa kalibutan na kung naghinakog sila, naay mugawas na sawa gikan sa ilang lobot; unya akong buhaton nako nga kung maghinakog man gyud sila bisan sa akong gipatoo nila, ako silang ipa-hallucinate nga na-a gyud sawa nga nigawas sa ilang lobot. (haha!)
   
   

V. Tambag: Kon ikaw si Pres. Arroyo, unsay imong buhaton sa nahibiling tulo ka tuig sa imong termino sa mosunod nga mga natad:

1. Ekonomiya
2. Politika
3. Kultura
4. Kalikopan [environment]
5. Amnestiya sa mga rebelde
   
   Kung ako si Pres. Arroyo, ako-ang i-promote ang lokal na mga produkto sa sulod og sa gawas sa nasud; ako sab taga-an og importansya ang mga OFW's kay sila nagatabang sa Pilipinas. Para sa politika, mag-Martial Law ko, pilian nako ang mga tawo naglingkod sa gobyerno, ipangtaktak to ang mga walay ayo, og i-abolish na dayon ang Martial Law para walay gubot. Para sa atong kultura, i-ban nako ang mga teleserye nga gikan sa ubang nasud, og akong ipa-promote ang mga Filipino movies nga nag-feature sa kultura sa Pilipinas. Para sa environment, maghimo ko og Department of Environmental Welfare, unya ipa-hire nako sila og mga Environmental Police nga mag-bantay sa lain-laing lugar sa Pilipinas para wala nay mga tawo na musupak sa mga balaod na dili pwede mag cyanide-fishing, o mag-putol og mga kahoy, o magdaob. Ang mga rebelde, dili nako taga-an og total na amnestiya, ako pa-gihapon sila bantayan og para na-a sab silay mabuhat, pabuhaton nako sila og community services (pwede sad nako sila pa-apilon sa Environmental Police).

Mugna-Mugna Kini

USAHAY, akong huna-huna magdagan-dagan ngadto sa mga mi-aging panahon. Na-unsa na kaha SI FILEMON? Bisag unsaon pa nako'g SUROYSUROY sa among dapit dili gyud nako siya makit-an. MATOD NILA, dili na siya mubalik pa ug dili na sab siya magpakita kanako. Unsa man gyud ning iyahang PALAGOT SA KONTRA na wala pa baya siya kabayad sa iyang utang nako! Samtang nagka-on ko sa akong BUWAD, SUKA, SILI, ug ginamos, nangadye ko sa Ginoo. DAD-A KO GINOO, ampo nako, ngadto sa dapit ni Filemon, bisag kadiyot ra gud. Tirahan gyud to nako siya gamit sa akong M16 kung dili siya makabayad sa iyang utang.

Ang Akong Hilisgutan

Mao ni ang akong hilisgutan na gipili para sa Cebuano class:

Mantawi Festival

Huwaw

Ang akong anting-anting
Guba. Ang akong kasing-kasing
Kani-adto ra ninglubad.
Nilabay na pud
Ang akong gugma, nilupad,
Niadto sa layo
Na dagat nga dili
Nako maabtan. Ang akong mga pako
Wala nay kusog.
Ug ang akong mga kanta
Nahutdan ug tingog.
Ha-in na ang grasya? Ha-in na
Ang ulan?
Ibalik kanako ang himaya
Nga gikawat, gisunog
Sa bulan.
O kalag ko, kinsa
Ang magluwas kanimo gikan
Sa niining huwaw?
Dili ang gakos sa kilom-kilom, dili
ang init na gikan
Sa batong gisabaw.

Yutang Pinili

Nasod na hininangup
Mutya sa Silangan
Kadasig sa kasingkasing
Buhi sa dughan mo

Yutang pinili
Duyan sa mga bayani
Sa mga manlulupig
Di ka magpapildi

Sa dagat ug bukid
Sa hangin ug sa langit nimong pughaw
Na'y kahayag ang balak ug kanta
Sa kaluwasang hinigugma

Ang silaw sa bandila mo'y
Kadaugan nga nagsinaw-sinaw
Ang bitoon ug ang adlaw niya
Kanunay dili mongitngit

Yuta sa adlaw, sa himaya'g paghigugma
Buhi ang langit sa imong gakos
Among kalipay na kon may magpasakit nimo
Ang mamatay alang kanimo

BisRock

Ang pinaka-unang Bisrock nga kanta na akong nadunggan kay ang kanta nga “Lingin” nga gikanta sa bandang gipanganlan og “Aggressive Audio.” Kataw-anan siya, mura’g binuang, pero inig-abot nimo sa liriks, na-a sab di-ay siyay tumong. Mao sab na ang akong nabantayan sa uban pang mga Bisrock na kanta, parehas anang “Suroysuroy” og “Liar-Evil Ka”. Sa tinud-anay lang, nalipay ko sa pag-gawas aning Bisrock, kay makit-an gayod nimo ang pwedeng makab-ot sa Sugbuanong pinulongan; og dili lang kana, pero masulti sab nako na ang pagdawat sa mga Sugbuanon niini kay ang nag-ingon nga wala pa nakalimtan ang importansya sa atoang dialekto. Ang atong pagsangga niining estilo sa pagkanta ang pwedeng makadasig sa atong pinulongan.

MABUHI ANG BISROCK!

Sugbuanon

1. Makaayo o Makadaot ba sa nasud ang pagpamugos sa pipila ka Sugbuanon pag-awit sa Lupang Hinirang sa ilang kaugalingong pinulongan?

Para nako mura'g masmaayo kung magpadayon ta og gamit sa orihinal na Tagalog na bersyon. Di man sad sa makadaot ang pag-gamit sa Sugbuanon na pagkanta, pero naypagka-"regionalistic" man gud kung mamugos pa ta og kanta sa Lupang Hinirang sa binisaya. Imbis na magkahi-usa ang mga Pilipino, musamot pa hinoon ta og simang gikan sa dalan na ato untang subayon kuyog sa atong mga paisanon. Masmaayo kung "nationalisitc" ta kay sa kita mga "regionalistic", kay ang atong pagka"regionalistic" ang usa sa mga hinungdan nganong walay asenso ang Pinas.

2. Unsay imong tan-aw sa lista ni Pigafetta sa pipila ka mga pung sa mga Sugbuanon nga iyang nadunggan niadtong 1521? Nakatabang ba ni nimo sa pagtugkad sa sinugdanan sa Cebuano Language?

Tan-aw nako kay mura'g naay mga sayop og spelling, kai wala man sa atong pinulongan ang mga letrang "z", "c" og "x". Unya naa sab koi dili masabtan... Gi-unsa man to nila nga ang "beni beni" nahimo man og "dalaga", ang "catle" nahimo'g "gunting", ang "sabun" nahimo'g "kamisadentro", og mga uban pa?

3. Angay pa bang ipadayon ang kampanya paghimo sa Cebuano nga national language? Ngano? O Nganong dili?

Mura'g naghasol-hasol lang ang mga tao kung ila pa nang padayunon ang ilang pangampanya na himoon ug national language ang Cebuano. Masdaghan pa mang mas-importante na mga isyu na pwede nilang pag-awayan. Una sa tanan, na-establish na daan ang Filipino na maoy national language; og ikaduha, ang Filipino kai sagol-sagol na sa mga pinulongan, gikan sa Cebuano, Tagalog, Hiligaynon og uban pa. Dili ra ang Tagalog maoy gi-represent sa gipili na national language.

4. Unsay imong tan-aw, nganong kasabot ug kamaong mosulti og Cebuano ang mga lalawigan gawas sa Sugbo?

Basin ang Cebuano ang orihinal na pagsulti sa Pilipinas, og ang mga katawhan ngadto sa Manila dapit ang nisimang sa orihinal na pinulongan.

5. Palihug hatagi ko sa Iningles sa mosunod nga mga pung nga Cebuano:

1. Buhilaman - CIVILIZATION

2. Nataran - BACKYARD; COURTYARD; YARD

3. Lapalapa - SOLE

4. Tangkugo - NAPE; NECK

5. Kalalim - DELICIOUSNESS

6. Kasilinganan - NEIGHBORHOOD; VICINITY

7. Balangay - VILLAGE

8. Pakigbisog - FIGHT

9. Paningkamot - EFFORT; LABOR; STRUGGLE

10. Tingusbawan - AMBITION; ENDEAVOR

Ugma Sa Cebuano

Dili sayon mugnaon ang kaugmaon sa Cebuano. Tingali mamatay. Pero mura'g dili man. Kai kitang mga Sugbuanon sige man ta og gamit, sige sab ta og dugang; ang lingwahe sige og tubo. Kung na-a pay katuboan, kung naa pa sab pagdawat sa pagbag-o. Ang Cebuano mabuhi hangtod sa hangtod.
Pero mao sad na... Magbag-o...
Ang orihinal na sinultian ato na sab malimtan. Mu-evolve siya. Magkadugay, magkabag-o. Kung mahulog na wala na gyud mahabilin na orihinal na mga sinultian sa atong lingwahe. Pwede pa ba kaha na matawag og Cebuano?

Cebuano Og Ako

Ang akong dili malimtan nga kasinatian sa sinultian nga Cebuano kai sa akong ika-napulo'g siyam nga adlaw nga katawhan. Mao tong adlawa na gihatagan ko sa usa nako nga higala nga si China og duha ka libro. Usa adto kai ang libro ni Neil Gaiman na gipangulohan nga "Neverwhere"; ug ang ika-duha kai ang librong gipangulohang "Mga Dad-onon Sa Biyahe" na gisulat og gipapublish sa iyang inahan nga si Hope Sabanpan-Yu.
Didto ko nakahunahuna na nindot kaayo ang Cebuano na lingwahe. Didto ko nahigugma sa atong diyalekto. Og didto ko nakamugna na gusto nakong ipaila ang Cebuano sa tibook kalibutan.

Akong Ngan

Pag-Irog Sa Yuta Ilawom Sa Akong Tiil
HOPE SABANPAN-YU

Unsay angayng hawiran
Maayo ang musika
Makahupay kini
Maayo ang mga libro
Adunay gibug-aton
Ang pagtanom ug mga liso
Sa hawan nga luna nagpaniguro
Nga ang uma magpadayon
Maayo sab ang mga higalang kasandigan
Kon ang yuta ilawom sa ilang tiil
Wala sab moirog

Kini na balak, gikan sa tinigum na mga balak sa inahan sa usa nako nga higala, ang nagdasig kanako para sa ulohan niini na blog.
Mao ni usa sa mga paborito nakong mga balak sa iyang libro, kai naghisgot siya bahin sa pagbag-o.
Higayon na ron natong mga Pilipino para bag-ohon ang mga kasayupan nga nagmando sa atong mga kinabuhi ug nagpadayon og guba sa atong nasod. I-baylo na nato kining kasayupan para sa masmadan-ag na mga pangandoy nga mag-abli ug agianan para sa atong masmaanindot na kaugmaon.
Dili na kita karon mga ignorante. Kahibalo na ta kung unsa ang mga sayop sa atong nasod, sa atong mga sistema, og sa atong mga kinabuhi. Pero ngano man na ato man gyud ning gipadayon kaning mga dili maayong binuhatan kung nasayod na ta na wala ni silay ikahatag nato na maayo? Nganong magpagahi-gahi man gyud ta og mga ulo na ang tubag sa atong mga problema naa ra sa atong atubangan. Pagbag-o.
Bag-ohon na nato ang atong mga kinabuhi. Para mabag-o sab nato ang atong kahimtang.

(Wah!!! Murag di man jud ni mao!!! Pasaylo-i nalang jud ko kai wa jud ko naanad og gamit og bisaya! Sir Leo... Chance...)